FİZİKİ COĞRAFYASI

Yakutistan topraklarının yaklaşık 2/3’si dağlar ve platolar ile oysa sadece 1/3’i ovalar ve düzlükler ile kaplıdır. Cumhuriyetin en yüksek noktası 3147 metre yüksekliğinde olan ve Çerski dağ kütlesi üzerinde yer alan Pobeda zirvesidir. Yakutistan topraklarında dört büyük doğal ekolojik kuşak belirgin olarak yer almaktadır. Güneyden kuzeye doğru bu ekolojik kuşaklar şunlardır: Tayga ormanları kuşağı, ormanlı tundralar kuşağı, tundralar kuşağı ve arktik kuşak. Hem orman arazi, hem de kar ve buzlarla kaplı araziler bakımından Yakutistan Rusya’nın en zengin cumhuriyetidir. Yakutistan topraklarının neredeyse tamamı donmuş araziler kuşağında diğer adı ile permafrost kuşağında yer almaktadır. Cumhuriyet topraklarının sadece güney-doğusundaki kesimleri tüm yıl boyunca donmayan arazilere örnektir. Yakutistan genelinde tüm yıl boyunca sürekli olarak donmuş toprakların kalınlığı 300-400 metredir, fakat bu derinlik 1500 metreye kadar ulaşmaktadır. Bir başka anlatımla Doğu Yakutistan’da Vilyüy havzasında 1,5 kilometre derinliğindeki sürekli donmuş topraklar tüm gezegenin en derin donmuş tabakasını oluşturmaktadırlar. Ayrıca Yakutistan’da 485 buzul yer almaktadır. Bu buzulların toplam alanı 413 kilometrekare olup, 2000 metreküp tatlı su potansiyeli barındırmaktadırlar. Yakutistan dağlık ve engebeli arazilerin egemen olduğu soğuk bir ülkedir. Cumhuriyetin batısında Orta Sibirya platosunun doğu kesimleri yer almaktadır. Bu orta yükseklikteki plato Lena, Vilyüy, Linde, Anabar ve Olenok ırmakların oluşturduğu derin vadiler ile parçalanmıştır. Lena nehrinin aşağı kesimlerinde Orta Sibirya platosu Prilenskoe platosu ile birleşmekte, ülkenin en güneyinde ise yüksekliği 2500 metreyi aşmayan Stanovoy ve Aldan dağları yer almaktadır. Lena vadisinin aşağı kesimlerinin hemen batısında kuzey-güney istikametinde uzanan ve yüksekliği 2400 metreyi aşmayan Verhoyansk sıradağları uzanmaktadır. Yakutistan’ın doğu kesimlerinde ise Çerski sıradağları ile Yukagir platosu dikkat çekmektedir. Yana ve İndigirka havzaların güney kesimlerini kapsayan Çerski sıradağları üzerinde Moma ırmağının kaynak noktası bölgesinde Yakutistan’ın en yüksek noktası olan Pobeda zirvesi (3147 m) yer almaktadır. Kolima havzasının güneyinde yüksekliği 1200 metreyi aşmayan Yukagir platosu yer alırken, aynı havzanın kuzeyinde ise bataklıklarla ve küçük göllerle kaplı Kolima ovası yer almaktadır. Ayrıca Yana ve İndigirka nehirlerin oluşturdukları taşkın ovaların birleşmesi sonucunda Yakutistan’ın bir diğer büyük düzlüğü olan Yana-İndigirka ovası meydana gelmiştir. Yana, Lena, Kolima ve Đndigirka nehirlerinin oluşturduğu sulak alanlı delta ovaları ülkenin başlıca düzlükleri arasında yer alır. Fakat sert kutup iklimi ve donmuş topraklar nedeniyle bu ovalarda tarım faaliyetleri yapılmadığı gibi büyük yerleşmelerden de yoksundurlar. Göl ve akarsu sayısı bakımından Rusya sınırları içindeki 21 cumhuriyet arasında en zengini Yakutistan’dır. Bu ülkede 700 000’den fazla akarsu ve 800 000’den fazla göl yer almaktadır. Cumhuriyet sınırları içinde yer alan tüm akarsuların toplam uzunluğu 2 milyon kilometreyi aşarken, bu akarsuların toplam hidroelektrik potansiyeli de yaklaşık 700 milyar kwh’tır. Yakutistan’daki bütün akarsular sularını Kuzey Buz Okyanusu ve onun kolları olan Laptev ve Doğu-Sibirya Denizi’ne boşaltmaktadırlar. Akarsu taşımacılığına müsait olan Yakutistan’ın en büyük nehirleri şunlardır: Lena (4440 km), Vilyüy (2650 km), Aldan (2273 km), Kolima (2129 km), İndigirka (1726 km), Olekma (1436 km), Anabar (939 km) ve Yana (872 km). Yakutistan’da yer alan diğer önemli akarsular arasında Alazeya, Çondom, Omoloy, Olenok ve Amga gösterilebilir. Yakutistan’da büyük alanlı göl yer almasa da küçük yüzölçümlü binlerce göl bulunmaktadır. Özellikle ülkenin kuzeydoğusunda yer alan Kolima ve Yana-İndigirka ovalarında çok sayıda küçük göl yer almaktadır. Bu ovalarda yer alan Bustah, Labinkir, Mogotoevo, Nerpiçie ve Nedjeli gölleri, Yakutistan’ın en büyük göllerine örnek gösterilebilir. Cumhuriyet topraklarında yer alan en büyük alanlı baraj göllleri ise Vilyüy ırmağı üzerindeki Vilyüysk baraj gölü ile Kolima ırmağı üzerindeki Kolimsk baraj gölüdür. Üç farklı saat diliminin kullanıldığı Yakutistan’da kuzeyden güneye doğru belirgin olarak arktik (kutup) iklim, subarktik (kutupaltı) İklim ve sert karasal iklim görülmektedir. Sert karasallık, yüksek yıllık sıcaklık farkları, kısa yaz dönemi ve uzun soğuk kışlar Yakutistan ikliminin en önemli özellikleridir. Kışlar uzun, çok soğuk ve az kar yağışlıdır. Ocak ayı sıcaklık ortalamaları enlem, yükseklik ve denizsellik konumuna bağlı olarak -28 derece ile -50 derece arasında değişmektedir. Verhoyansk-Oymakon Bölgesi’nde hem Rusya’nın hem de kuzey yarımkürenin en düşük sıcaklıkları ölçülmüştür ve bu nedenle bu bölgede sıcaklıkların -60 derece hatta -70 dereceye kadar düşmektedir. Hem kış mevsiminde yaşanan düşük sıcaklık değerleri, hem de bu düşük sıcaklıkların 6 aydan 9 aya kadar uzun sürmesi ile Yakutistan kuzey yarımküredeki düşük sıcaklık rekorlarını kırmaktadır. Yakutistan’da yazlar kısa süreli ve serindir. Temmuz sıcaklık ortalamaları enlem, denizellik ve yüksekliğe bağlı olarak +2 derece ile +19 derece arasında değişmektedir. Nadir de olsa bazı yaz günlerinde günlük sıcaklık ortalamaları 25 derece hatta 30 dereceyi aşmaktadır. Bu nedenle en sıcak ve en soğuk ayların sıcaklık ortalamaları arasındaki yıllık sıcaklık farkı bazı yörelerde 70 dereceyi hatta 75 dereceyi aşmaktadır. Ülkedeki yıllık ortalama yağış miktarları enlem, bakı ve yükseltiye bağlı olarak 200 ile 700 mm. arasında değişmektedir. Cumhuriyet topraklarının %46,7’si yani yaklaşık yarısı ormanlarla kaplıdır, bu nedenle ülkedeki ağaç potansiyeli 8,8 milyar metreküp olarak hesaplanmıştır. Bir başka anlatımla ülkede ormanlarla kaplı arazilerin toplam alanı 254,7 milyon hektar olup bu değerle Yakutistan Rusya’nın en geniş orman arazilerine sahip özerk cumhuriyeti unvanını taşımaktadır. Ülke topraklarının kalan kısmı ise ormanlı tundralar, ağaçsız tundralar ve arktik buzul çölleri ile kaplıdır. Ayrıca cumhuriyet sınırları içinde Olekminsk ve Ust-Lensk adında iki büyük milli park yer almaktadır. Ülke sınırları içinde 50’den fazla balık türü ve 250’den fazla kuş türü barınmaktadır.