Sahaların müzik kültürü gelişiminin bugünkü aşamasında, milli aletleri inceleme ve sistemleştirme problemi aktüel bir hal almıştır. Geleneksel halk kültürünün gelişimiyle bağlantılı olarak, bilhassa halk müziği topluluklarının kurulmasına duyulan ihtiyaç, 20. yüzyılın ikinci yarısında unutulmakta olan birçok çalgının tekrar restore ederek ortaya çıkmasını sağlamıştır.

 

 

 

 

 

 

​

Bu bakımdan besteci M. N. Zhirkov‟un folklorik hakkında toplamış olduğu bilgiler Yakut halk çalgıları orkestrası kurma yönünde pratik anlamda önem taşısa da etnoorganoloji perspektifinden verdiği tanımlarda bazı düzeltmelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu manada tartışmaya yönelik nokta дьөлөккөй күпсүүр ve улахан чардаат күпсүүр arkaik aletlerin bugünkü performansı üzerinden yürütülebilir. Zhirkov kendi sınıflandırmasında дьөлөккөй күпсүүр‟ü membranafon grubuna dâhil etmiştir. Bestecinin arşiv materyallerinde bu aletin kenarlarına deri gerdirilmiş şekilde çizilmiş bir resmi de bulunmaktadır (Zhirkov, 1981:75). Zhirkov‟un aleti davulla ilişkilendirmesi, muhtemelen görüştüğü kişilerden (informants) aldığı bilgileri yanlış yorumladığından kaynaklanmıştır. Yalnız hiçbir bilgilendirici, alet üzerine gerilmiş deriye vurarak ses çıkarılmasından bahsetmemiştir. Ses, aletin gövdesine vurularak elde edilir.

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu Sheykin‟in aktardığı bilgiler ile de doğrulanmaktadır. Bu nedenle дьөлөккөй күпсүүр kesinlikle idyofon bir çalgıdır (Dyakonova, 2015:67). Fakat bugün modern дьөлөккөй күпсүүр, arkaik “müziksel kereste”yle sadece isim benzerliği olan farklı tasarımlı silindirik davul türüdür. Aletin arkaik şekli korunarak üzerine deri gerilir. Bu da bir nevi idyofonun membranafona geçişi demektir. Temel fark ise, arkaik ritüel bir aletin modern konser çalgısına dönüşmesinden ziyade yeni çalınış yöntemleri kazanmasıdır (ses, tokmakla deriye vurularak elde edilir. Oysa arkaik alette sesin kaynağı gövdenin kendisiydi) (Dyakonova, 2015:68). Böylelikle modern дьөлөккөй күпсүүр günümüzde bir membranafon niteliği kazanmıştır. Bir diğer arkaik alet улахан чардаат күпсүүр‟ün de işlevi önemli ölçüde değişmiştir. Önceden sadece mezar başında ritüel bir alet olarak kullanılırken bugün artık konser pratiğinde aktif bir şekilde yer almaktadır (Dyakonova, 2015:68). Böylece, modern vurma membranfonların, arkaik ve efsanevi-mitolojik aletlerin tekrar ele alınması sonucu ortaya çıktığı söylenebilir. Bulundukları coğrafya ve uygulanan dış politikalar nedeniyle uzun süre medeniyet merkezlerinden uzakta kalan Sibirya halklarının müzik kültürü, bilhassa müzik tarihinin erken aşamalarına ait çalgıların karşılaştırmalı analizi ve rekonstrüksiyon çalışmaları yapılmasında önemli bir kaynak oluşturabilir. Kendini dış dünyaya kapatan Sovyetler Birliğinde etnografik çalışmalar, folklor derlemeleri, araştırma ve yayınlar daha çok Rus folklorcuların öncülüğünde gerçekleştirilmiştir. Yakutistan‟daki kültürel çalışmalar da bu sınırlamaların ötesine çıkamamış, Saha Türkleri ile ilgili kaynakların ekseriyeti Rusça yazılmıştır. Bu nedenle, alan uzmanlarının bu kaynaklardan haberdar olması araştırmaları için faydalı olacağı öngörülmektedir.

​